Jakie są prawa pracownicze mamy i taty?

Wkrótce Dzień Matki i Ojca – jakie prawa związane z rodzicielstwem, w tym świadczenia i urlopy, przysługują matkom i ojcom zatrudnionym w ramach stosunku pracy, po szeregu ostatnich zmian w Kodeksie pracy? Jakie zmiany wprowadzi niebawem ustawa „Aktywny rodzic”?

Polska na tle świata wyróżnia się szerokim zakresem uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem, na czele z długością urlopu macierzyńskiego. Od 26 kwietnia 2023 roku obowiązują przepisy implementujące dwie unijne dyrektywy (dotyczące równowagi między życiem zawodowym i prywatnym oraz przejrzystych warunków pracy), które wprowadziły szereg korzystnych rozwiązań dla pracujących rodziców. Nowości obejmują m.in. urlop rodzicielski, wychowawczy i ojcowski czy dodatkowe dni wolne. Co warto na ten temat wiedzieć?

Uprawnienia rodzicielskie 2024

Narodziny dziecka to wyjątkowy moment w życiu rodziny, przynoszący istotne zmiany. Osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy powinny zawczasu zapoznać się z przysługującymi im przywilejami, aby móc z nich w pełni korzystać. Zwłaszcza, że po ubiegłorocznych zmianach w Kodeksie pracy, sporo się zmieniło. Warto przy tym pamiętać, że pracownicy zatrudnieni na podstawie umów cywilnoprawnych lub B2B nie mają prawa do „kodeksowych” uprawnień rodzicielskich, ani dodatkowych dni wolnych od pracy, takich jak zwolnienie z powodu siły wyższej czy urlop opiekuńczy, wprowadzonych w ubiegłym roku.

Pierwszym kodeksowym przywilejem związanych z narodzinami dziecka, jest urlop okolicznościowy przysługujący ojcu oraz urlop macierzyński przysługujący matce (mama może z niego skorzystać nawet 6 tygodni przed narodzinami potomstwa). Następnie – na określonych warunkach – dostępne są:

• urlop ojcowski,
• urlop rodzicielski,
• zasiłek macierzyński,
• urlop wychowawczy.

Rodzice wracający do pracy po narodzeniu dziecka mogą również skorzystać z szeregu rozwiązań ułatwiających godzenie ról prywatnych z zawodowymi, na czele z takimi przywilejami, jak:

• elastyczna organizacja pracy,
• przerwy na karmienie piersią,
• zasiłek opiekuńczy,
• zwolnienie od pracy na podstawie art. 188 Kodeksu pracy,
• urlop opiekuńczy,
• zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej.

Warto również wiedzieć, że w prawie pracy funkcjonują przepisy gwarantujące pracującym rodzicom ochronę stosunku pracy, a także regulacje zakazujące wykonywania niektórych prac kobietom karmiącym piersią.

Czy Twoja firma potrzebuje portalu pracowniczego?

W związku z tym, że przepisów związanych z rodzicielskimi uprawnieniami pracowniczymi jest bardzo dużo, ekspertki Grant Thornton zajmujące się obsługą kadrowo-płacową – same niedawno wracające do pracy po przerwie związanej z macierzyństwem – opracowały praktyczny przewodnik dla rodziców zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Omówiły w nim aktualne świadczenia i urlopy przysługujące rodzicom oraz zawarły niezbędne przykłady i wyliczenia. Poruszyły także aspekty związane z uprawnieniami rodzicielskimi rodziców adopcyjnych, a także związanymi ze śmiercią dziecka.

„Aktywny rodzic” – nowe uprawnienia rodzicielskie już wkrótce!

Rodzice mogą spodziewać się kolejnych prorodzinnych regulacji. Zgodnie z ustawą „Aktywny rodzic” od 1 października 2024 roku pojawi się pakiet trzech nowych świadczeń wypłacanych przez ZUS. Ustawa ta, przyjęta przez Sejm 15 maja, zakłada wsparcie dla rodziców dzieci w wieku od 12 do 35 miesiąca życia w powrocie do pracy i opiece nad dziećmi. Ustawa przeszła przez Sejm z poparciem 405 posłów, a obecnie trwają prace legislacyjne w Senacie.

• Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” (tzw. babciowe) – to 1500 zł miesięcznie przez 24 miesiące dla wracających do pracy rodziców dzieci w wieku od 12 do 35 miesięcy. Dla rodziców dzieci z niepełnosprawnościami wsparcie wyniesie 1900 zł miesięcznie.
• Świadczenie „aktywnie w żłobku” – zastąpi obecne dofiansowanie do opłat za pobyt w instytucjach opieki nad dziećmi do lat 3. Wyniesie do 1500 zł miesięcznie (oraz 1900 zł dla dzieci z niepełnosprawnościami), nie więcej jednak niż wynosi opłata za żłobek, klub dziecięcy czy opiekuna dziennego w danej miejscowości.
• Świadczenie „aktywnie w domu” – to 500 zł miesięcznie przez 24 miesiące dla rodziców dzieci od 12 do 35 miesięcy, którzy nie skorzystają z dwóch poprzednich świadczeń.