Walka z wyłudzeniami ryzykiem dla uczciwych podatników

Zintensyfikowane działania administracji skarbowej w zakresie przeciwdziałaniu wyłudzeniom VAT niejednokrotnie uderzają również w uczciwych przedsiębiorców, którzy nieświadomie uczestniczyli w transakcji mającej na celu wyłudzenie VAT. Obrona w takich sytuacjach jest niejednokrotnie utrudniona. Jak możemy udokumentować, że zachowaliśmy należytą staranność w kontaktach z nieuczciwym kontrahentem i podczas zawarcia kwestionowanej transakcji?

Ministerstwo Finansów pracuje aktualnie nad wytycznymi dla przedsiębiorców w zakresie działań jakie będą udowadniać zachowanie należytej staranności. Warto zapobiec ewentualnemu zakwestionowaniu rozliczeń podatkowych. W tym celu nie powinno się czekać z wdrożeniem działań zapewniających bezpieczeństwo podatkowe zawieranych transakcji.

[Aktualizacja] Opublikowane przez MF wytyczne dotyczące należytej staranności można znaleźć tutaj.

Udowodnienie zachowania dobrej woli oraz zastosowania wszystkich możliwych środków w celu uniknięcia uczestnictwa w oszustwie VAT będzie stanowiło o dochowaniu należytej staranności i uniemożliwi organom podatkowym kwestionowanie rozliczeń VAT. Stawka może być wysoka.  W przypadku niezachowania należytej staranności, organ podatkowy może m.in. zakwestionować odliczenie VAT z faktur wystawionych przez nieuczciwego kontrahenta.

Gdzie należyta staranność jest szczególnie przydatna

Kwestię należytej staranności należy z pewnością analizować indywidualnie dla każdego przedsiębiorstwa. Konieczne jest uwzględnienie konkretnej specyfiki biznesowej, charakteru prowadzonej działalności oraz zawieranych transakcji. Można jednak wyróżnić ogólne obszary ryzyka. Powinny one stać się szczególnym przedmiotem uwagi każdego przedsiębiorcy.

• Zakupy od nieistniejącego lub nieuczciwego kontrahenta, który nie odprowadził VAT od sprzedaży.
  W przypadku zidentyfikowania takich faktur zakupowych w naszych rozliczeniach, organ podatkowy może zakwestionować odliczenie VAT.
• Obrót towarami wrażliwymi z nieuczciwym podmiotem.
  W niektórych przypadkach możemy zostać pociągnięci do solidarnej odpowiedzialności za rozliczenie VAT.
• Dostawy wewnątrzwspólnotowe do nieuczciwych podmiotów, nieświadome uczestnictwo w karuzelach VAT.
  Organ podatkowy może zakwestionować zastosowanie stawki 0% VAT i opodatkować transakcję krajową 23% stawką VAT.

Kontrole biznesowe – co mogę zrobić?

Odpowiedzią na zwiększone wymogi w zakresie dokumentowania należytej staranności są wewnętrzne procedury i kontrole biznesowe. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest opracowanie indywidualnych procedur kontrolnych obejmujących m.in.:

• odpowiednią kwalifikację zjawisk biznesowych umożliwiających wczesną identyfikację ryzykownych lub nietypowych transakcji lub zdarzeń gospodarczych
• podział obowiązków zapewniający odpowiedni zakres kontroli i nadzoru na każdym etapie zawierania transakcji
• opracowanie schematu działań weryfikujących kontrahenta i transakcję i wyznaczenie osób odpowiedzialnych za każdy etap
• odpowiednie udokumentowanie podjętych działań

Podstawowe elementy należytej staranności

Jako rekomendowane działania dla każdego przedsiębiorstwa, w ramach dokumentowania należytej staranności można wymienić m.in.:

• szczegółową weryfikację kontrahenta w momencie podejmowania współpracy oraz okresową aktualizację danych. Weryfikacja nie powinna ograniczać się do sprawdzenia statusu podmiotu jako podatnika VAT, ale obejmować również przykładowo pozyskanie dokumentów rejestrowych, sprawdzenie czy firma faktycznie prowadzi działalność (posiada siedzibę, kapitał obrotowy),
• zawieranie umów pisemnych określających warunki zawieranej transakcji
• analizę rozbieżności warunków zawieranych transakcji z warunkami rynkowymi, okazyjna cena może w niektórych przypadkach sugerować działalność nielegalną
• weryfikację zawieranej transakcji – udokumentowanie jej rzeczywistego przebiegu w celu uniknięcia zarzutu obrotu pustymi fakturami
• dbałość o dokumentację transakcji, m.in. sprawdzenie zgodności faktury z zamówieniem, danych kontrahenta z danymi wskazanymi w umowie, gromadzenie dokumentów transportowych poświadczających, że obrót towarowy faktycznie miał miejsce.

Pomocne narzędzia

Opracowanie procedur w zakresie należytej staranności jest czynnością złożoną i wymagającą dogłębnej analizy działalności danego przedsiębiorstwa. Elementem takich procedur mogą stać się narzędzia wspomagające bieżącą kontrolę nad zdarzeniami gospodarczymi, które ułatwią i usprawnią bieżące dokumentowanie należytej staranności. Takimi narzędziami mogą być przykładowo:

• aplikacje umożliwiające bezpośrednie sprawdzenie statusu VAT kontrahenta i archiwizację dokonanej weryfikacji
• wprowadzenie elektronicznego obiegu dokumentów, który z jednej strony udokumentuje przebieg transakcji z kontrahentem, a z drugiej strony zapewni odpowiednie poziomy kontroli i nadzoru w ramach przedsiębiorstwa.