Rewolucja w zasadach liczenia stażu pracy coraz bardziej pewna

Od 2026 roku do stażu pracy będą wliczane różne formy aktywności zawodowej, które dotąd nie były brane pod uwagę. Co dokładnie się zmieni i jak planowana nowelizacja Kodeksu pracy wpłynie na prawa pracownicze oraz koszty zatrudnienia w firmach?

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) przygotowuje rewolucyjne zmiany w przepisach dotyczących ustalania stażu pracy. Projekt nowelizacji Kodeksu pracy z 9 lipca br., który obecnie poddawany jest konsultacjom społecznym (zaplanowanym do 8 sierpnia br.), zakłada uwzględnienie różnych form aktywności zawodowej, które dotychczas nie były brane pod uwagę, takie jak m.in.: umowy zlecenia, o dzieło, prowadzenie działalności gospodarczej, okres bycia wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o., jawnej, komandytowej czy partnerskiej, pracę za granicą czy inne tytuły. Nadrzędnym celem projektu jest likwidacja dotychczasowych nierówności w traktowaniu pracowników ze względu na rodzaj wcześniej podejmowanej przez nich aktywności zawodowej. Główny Inspektor Pracy, Marcin Stanecki, uczestniczący 17 lipca br. w posiedzeniu zespołu problemowego Rady Dialogu Społecznego ds. prawa pracy, wyraził pozytywną opinię na temat zmian. Rewolucja w liczeniu stażu pracy, mająca objąć ok. 5 mln Polaków, z każdą pozytywną opinią jest coraz bardziej prawdopodobna. Zgodnie z założeniami autorów projektu nowe przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2026 roku. Co dokładnie ma się zmienić?

Nowe okresy zarobkowania wliczane do stażu pracy

Po wprowadzeniu zmian, do okresu zatrudnienia będą wliczane następujące formy aktywności zawodowej:

• okresy prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz okresy pozostawania osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe lub wypadkowe;
• okresy wykonywania umowy zlecenia lub o świadczenie usług, umowy agencyjnej, pozostawania osobą współpracującą z takimi osobami, czy członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych, w których dana osoba podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym;
• inne okresy działalności zawodowej stanowiące tytuł do ubezpieczeń społecznych, ale w których dana osoba nie podlegała ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z powodu odrębnych przepisów (np. beneficjenci ulgi na start, uczniowie szkół ponadpodstawowych lub studenci do ukończenia 26 roku życia, osoby korzystające z wsparcia podczas pandemii COVID-19 oraz osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą zwolnione z opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek);
• udokumentowane, przebyte za granicą okresy działalności zarobkowej innej niż zatrudnienie;
• praca w indywidualnym gospodarstwie rolnym lub prowadzenie takiego gospodarstwa;
• okres pobierania stypendium sportowego, okres kształcenia się w Krajowej Szkole Administracji Publicznej oraz szkole doktorskiej;
• okres odbywania czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego i służby zastępczej;
• okres służby w Straży Marszałkowskiej oraz Służbie Celno-Skarbowej;
• okres pobierania uposażenia posła, senatora lub posła do Parlamentu Europejskiego;
• okres pobierania zasiłku i stypendium przez bezrobotnego;
• okres wykonywania odpłatnej pracy przez skazanego (w czasie odbywania kary pozbawienia wolności) lub osobę tymczasowo aresztowaną.

Obecne zasady liczenia stażu pracy i potrzeba zmian

Aktualnie obowiązujące przepisy nie zapewniają jednolitych zasad ustalania stażu pracy dla wszystkich uprawnień pracowniczych wynikających ze stosunku pracy. Do okresu pracy, od którego uzależnione są uprawnienia pracownicze, wlicza się głównie okresy pracy świadczonej w ramach stosunku pracy, tj. na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Prace tego samego rodzaju mogą być jednak wykonywane na podstawie różnych stosunków prawnych, co prowadzi do nierówności. Przykładowo, radca prawny może pracować na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej, prowadząc działalność gospodarczą lub jako wspólnik spółki partnerskiej. Planowane zmiany mają zlikwidować te nierówności i wyegzekwować konstytucyjne prawo obywateli do równości wobec prawa, zagwarantowane w art. 32.

Kto zyska, a kto straci na planowanych zmianach?

Na planowanych zmianach zyskają przede wszystkim pracownicy, którzy szybciej nabędą uprawnienia do dłuższego urlopu wypoczynkowego, dłuższego okresu wypowiedzenia umowy o pracę, odprawy z tytułu rozwiązania umowy o pracę oraz – w przypadku sektora publicznego – prawo do dodatków stażowych czy nagród jubileuszowych. Pracownicy zyskają również możliwość wcześniejszego ubiegania się o stanowiska wymagające określonego stażu pracy.

Dla pracodawców zmiany te będą oznaczać wyższe koszty pracy. Na przestrzeni 10 lat cena planowanych zmian dla sektora finansów publicznych (wg kalkulacji autorów omawianego projektu) ma wynieść 27 256,4 mln zł, a dla przedsiębiorstw prywatnych 6 906,6 mln zł. Duże firmy poniosą 80% tych nakładów, natomiast sektor MŚP będzie musiał wyłożyć 1 381,3 mln zł.

Szczegółowe informacje na temat tego, kto i jak będzie potwierdzał okresy zatrudnienia do celów weryfikacji stażu pracy oraz przykładowe wyliczenia stażu pracy wg nowych zasad podają eksperci Grant Thornton.