Ustawa o VAT na koniec 2019 r. oraz od 1 stycznia 2020 r. przeszła kolejnych kilka nowelizacji. Już od dłuższego czasu ustawodawca podejmuje kroki, by ograniczyć wyłudzenia w podatku VAT. Jednym z nich jest nowelizacja o białej księdze VAT.
Poprzednie działania prawne
Dla przypomnienia wskazać można na nowelizację z roku 2018. Weszła wtedy w życie ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych, tzw. ustawa STIR. Cel tej ustawy był oczywiście taki sam jak i innych ostatnich nowelizacji VAT – czyli ograniczenie luki w podatku VAT.
Do czego służą zmiany w ustawie o VAT?
Ostatnich kilka nowelizacji ma za zadanie poszerzyć i uporządkować dane podatników VAT. Znajdują się one w powszechnie dostępnym rejestrze. Rejestr podatników VAT czynnych nazywany jest potocznie białą księgą. Informacje dostępne w tym rejestrze służyć mają w swoich założeniach poprawie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Oczywiście, chodzi tu o bezpieczeństwo w zakresie podatku VAT. W szczególności dotyczy to prawidłowego stosowania przez podatników prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Wyszukiwarka podatników VAT
Informacje na temat podatników VAT dostępne w białej księdze znajdują się na stronie https://www.podatki.gov.pl/wykaz-podatnikow-vat-wyszukiwarka
Wyszukiwarka umożliwia odnalezienie informacji i danych: podmiotów zarejestrowanych, jak również niezarejestrowanych, wykreślonych lub przywróconych do rejestru VAT. Bez wątpienia ułatwia to uczciwym podatnikom ocenę i umożliwia weryfikację rzetelności aktualnych i potencjalnych kontrahentów.
Zmiany w białej księdze VAT: obowiązki i sankcje
Od 1 września i 1 listopada 2019 r., jak również od 1 stycznia 2020 wchodzą w życie kolejne zmiany. Ściśle wiążą się one z funkcjonowaniem przedstawionego rejestru. Regulacje te obejmują dwa podstawowe aspekty:
- Obowiązek płacenia faktur powyżej 15.000 zł na rachunek bankowy podatnika ujawniony w białej księdze;
- Nowe przepisy określające sankcje związane z niestosowaniem się do wymienionych wyżej regulacji.
Jak działa nowa biała księga VAT?
Nowy rejestr VAT, czyli tzw. biała księga określa art. 96b ustawy o VAT. Biała księga łączy odrębne do niedawna rejestry: podatników, których nie zarejestrowano i podatników, których wykreślono, z rejestrem podatników przywróconych i zarejestrowanych VAT czynnych.
Aktualizacje danych w rejestrze
Utworzenie jednej bazy zawierającej wszystkie ww. informacje z całą pewnością ułatwi i przyśpieszy proces wyszukiwania danych o podatnikach VAT. Informacje zamieszczone w wykazie można wyszukiwać według numeru NIP lub fragmentu nazwy (nazwiska) wyszukiwanego podmiotu lub numeru rachunku bankowego. Wykaz ten przechodzi aktualizację raz na dobę, w każdy dzień roboczy. Teoretycznie można powiedzieć, że wszystko dzieje się w zasadzie na bieżąco. W rzeczywistości jednak, sprawa wygląda nieco inaczej.
Źródłem problemów jest fakt, że, dla przykładu, sama procedura rejestracji trwa w urzędzie skarbowym ok. 1 miesiąca. Natomiast, rejestracja podatnika jako podatnika VAT czynnego następuje po tym miesiącu, ale z datą, złożenia zgłoszenia, czyli tak naprawdę wstecz. W rzeczywistości więc, dane ujawnione w rejestrach mogą niestety nie być do końca aktualne. Podobnie rzecz może wyglądać w przypadku aktualizacji danych znajdujących się w rejestrze.
Łatwiejsza ocena wiarygodności kontrahenta
Większa ilość danych znajdujących się w rejestrze ułatwia ocenę wiarygodności kontrahenta. Daje wgląd w sytuację nie tylko na dzień zawierania transakcji, ale również w okresach wcześniejszych. Dla przykładu, zamieszczenie w tym wykazie dat rejestracji, czy odmowy rejestracji lub wykreślenia czy przywrócenia podatnika VAT, ułatwia weryfikację statusu kontrahenta na moment przeprowadzania transakcji, niezależnie do tego kiedy sprawdzamy jego status. Podobnie dodatkowe dane znajdujące się w rejestrze, takie jak dane na temat odmowy zarejestrowania, przywrócenia do rejestru, czy też podstawa prawna wykreślenia z rejestru zdecydowania pozwalają lepiej ocenić kontrahenta. Zupełnie inna będzie bowiem ocena kontrahenta, który nie składa deklaracji VAT, aniżeli takiego z którym nie ma kontaktu, czy takiego, który składa deklaracje, w których nie wykazuje sprzedaży opodatkowanej.
Rachunek bankowy ujawniony w białej księdze VAT
Pośród różnych danych podatników znajdujących się w białej księdze mamy w szczególności dane dotyczące numeru rachunku bankowego podatnika. Numer rachunku bankowego podatnika ujawniany jest w rejestrze ze względu na nowe obowiązki dotyczące płatności na rzecz podatników VAT czynnych. Od końca 2019 r. obowiązuje konieczność regulowania płatności z tytułu transakcji o wartości przekraczającej 15.000 zł wyłącznie na rachunek bankowy podatnika ujawniony w białej księdze.
Zaliczanie do kosztów uzyskania przychodu
Dodatkowo, z dniem 1 stycznia 2020 r. weszła w życie kolejna regulacja. Jeżeli płatność zostanie skierowana na inny rachunek bankowy niż ujawniony w białej księdze, to podatnik nie będzie miał prawa do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu faktur w ten sposób zapłaconych. Brak możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów opisanych wyżej faktur wynika z ustaw: z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.
Jedna transakcja, wiele faktur
Warto w tym miejscu podkreślić, że wartość 15.000 zł odnosi się do transakcji, a nie do konkretnej faktury. Oznacza to, że transakcja na kwotę 15.000 zł można zafakturować na kilku fakturach. Żadna z nich pojedynczo nie przekroczy 15.000 zł. Do każdej z takich płatności odnosić się będzie obowiązek zapłaty na rachunek ujawniony w białej księdze.
Solidarna odpowiedzialność
Kolejna sankcja związana z brakiem płatności na rachunek bankowy ujawniony w białej księdze wynika z przepisów Ordynacji podatkowej. W myśl art. 117ba Ordynacji podatkowej nabywca towaru lub usługi będzie ponosił solidarną odpowiedzialność wraz z podatnikiem VAT za jego zobowiązanie podatkowe, w przypadku, gdy zapłata z tytułu tej dostawy zostanie przekazana na rachunek bankowy inny niż rachunek zawarty na dzień zlecenia przelewu w nowym wykazie podatników VAT czynnych. Odpowiedzialność będzie dotyczyła tylko tej części podatku od towarów i usług proporcjonalnie przypadającej na konkretną dostawę lub usługę.
Jak uniknąć sankcji?
Warto wskazać, że przepisy dają dwie możliwości uniknięcia sankcji polegającej na wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów. Mianowicie:
Podatnik może uniknąć sankcji nawet jeśli nie zapłaci na ujawniony w rejestrze rachunek, ale zastosuje metodę podzielonej płatności.
Uniknąć sankcji można poprzez zawiadomienie właściwego dla sprzedawcy naczelnika urzędu skarbowego o nieprawidłowo zrealizowanej płatności, w terminie 3 dni od daty jej dokonania.
